فروتنی و ادب درگفتار
یکی از ارزش های اخلاقی درگفتار، رعایت ادب و تواضع در گفتار است که به ویژه درباره سخن گفتن با والدین توصیه شده است. «و قل لهما قولا کریما». منظور از « قول کریم » در این آیه، همان سخن مودبانه است تواضع و ادب. در همه جا، در رفتار و گفتار، مطلوب است.
اعراض از لغو درسخن گفتن
مومنان کسانی هستند که از لغو اعراض و دوری می کند و روشن است که آیه منحصر در رفتار لغو وبیهوده نیست بلکه شامل گفتار لغو هم می شود«وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»در حقیقت لغو همان گونه که بعضی از مفسرین گفته اند هر گفتار و عمل است که فایده قابل ملاحظه این داشته باشد.
نرمش درگفتار
برای نفوذو تأثیر بر افراد باید به نرمی سخن گفت تا مخاطب احساس کند که گوینده قصد خیرخواهی دارد نه دشمنی و عداوت. قرآن کریم در اهمیت این اصل مهم به حضرت موسی علیه السلام وهارون علیه السلام می فرماید: «اذْهَبَا إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّیِّنًا لَّعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشَى»؛به سوی فرعون بروید که طغیان کرده است،اما به نرمی سخن گویید شاید متذکر شود و یا از خداوند بترسد .
نیک بودن گفتار
از معیارهای سخن ارزشی آن است که نیک و پسندیده باشد و به همین خاطردستور داده شده است که با یتیمان سخن نیک و پسندیده بگویید «و سخن شایسته به آن هابگویید».
گفتن بهترین سخن
«وَقُل لِّعِبَادِی یَقُولُواْ الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ»؛به بندگانم بگو سخنی بگویید که بهترین باشد .
انصاف درگفتار
«وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُواْ»زمانی که سخن می گویید، رعایت عدالت درگفتار را بکنید.
بلیغ و رسا بودن گفتار
«وَعِظْهُمْ وَقُل لَّهُمْ فِیأَنفُسِهِمْ قَوْلاً بَلِیغًا»؛وآن ها را اندرز ده و با بیانی رسا نتایج اعمال شان را به آن ها گوشز دکن. بلاغت در لغت به معنای وصول و انتها است و دراصطلاح عبارت است از مطابقت کلام با مقتضای حال و مقام .
مهربان و متواضع
«وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَالرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِى صَغِیراً» و ازروى مهربانى و لطف، بالِ تواضع خویش را براى آنان فرودآور وبگو: پروردگارا! بر آن دو رحمت آور، همان گونه که مرا درکودکى تربیت کردند.
گرد آورنده : رهبر آموزشی دبستان دانش ( گنج ده )
